نام بنا: خانه صادقی

نام شهرستان: اردبیل

آدرس بنا: محله اوچدکان- کوچه سرتیپ آباد – پلاک 8

قدمت : قاجار

اعیان: 88/2168 متر مربع

موقعیت جغرافیایی شهرستان اردبیل

شهرستان اردبیل مرکز استان اردبیل می باشد که از شمال به شهرستان مشگین شهر، از شرق به شهرستان نمین، از جنوب شهر کوثر، از جنوب غربی به شهرستان میانه و از غرب به شهرستان نیز محدود می گردد.

آب و هوای اردبیل سرد و خشک بوده، بیشترین درجه حرارت در تابستان ها به 35 درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان به 25 درجه زیر صفر می رسد.

میزان باران سالیانه این شهر به طور متوسط در حدود 380 میلیمتر می باشد.

تاریخچه بنا

بنای خانه آقای حاج عبدا... صادقی در سال 1283 هجری قمری مطابق با 1242 خورشیدی ساخته شده است. که یکی از یادرگارهای دوران قاجاریه در شهر اردبیل بشمار می رود. این بنا یکی از مجموعه بناهای سه گانه (خانه مبشری، خانه خادم باشی، خانه صادقی) میباشد که در بافت کهن اردبیل و در محله اوچدکان قرار گرفته است.  

خصوصیات معماری

این مجموعه دارای سه بخش ساختمانی به سه حیاط می باشد. به نظر می رسد که ساختمان مرکزی بعنوان بیرونی و ساختمان عربی با کاربری اندرونی هسته اصلی بنا را تشکیل می داده و ساختمان ضلع شرقی بعداً به مجموعه اضافه شده است. سردرب خانه در کوچه ای بن بست به عرض 5 متر واقع شده است. دیوارهای بیرونی خانه کاه گلی بوده و فقط دو سردرب ورودی موجود به صورت مجلل و آجری ساخته شده است که هر کدام ورود به بخش اندرونی و بیرونی را تأمین می کنند. ورود به بخش بیرونی مجلل تر بوده و دارای یک هشتی با پلان هشت گوش می باشد که با کاربندی زیبایی پوشش داده شده است.

ساختمان بیرونی شامل یک شاه نشین در مرکز می باشد که با مقرنس کاری، نقاشی دیواری (تا ارتفاع 2 متر) پنجره های ارسی بزرگ 7 دری و خطوط تستعلیق مزین به آیه الکرسی که دور تا دور بنا را تنیده، تزئین شده است.

پوشش این بخش با تیرهای چوبی و در دوپوش می باشد که دو راهرو در طرفین شاه نشین مفصل ارتباطی این با میانسرا، اتاق های گوشوار و طبقه دوم می باشند. دو اتاق طرفین (گوشوار) در دو طبقه ساخته شده اند که دارای اتاق هایی با پنجره های اورسی سه دری به سمت حیاط می باشند. پوشش این بخش نیز چوبی و در یک پوش ساخته شده است.

زیرزمین دارای سه در ورودی از میانسرا بوده که در زیر تمام بخش های طبقه همکف امتداد دارد. این بخش دارای پوشش گهواره ای با طاق کلیل آذری می باشد.

از ساختمانهای بخش شرقی و غربی بصورت اندرونی استفاده شده است.

تزئینات به کار رفته در بنا

بخش بیرونی بنا در قسمت شاه نشین دارای مقرنس های گچی زیبایی است. این بخش تا ارتفاع تقریبی 2 متر دارای نقاشی با طرح گل و گلدان به سبک تزئینات دوره قاجار می باشد. همچنین بنا دارای پنجره های اورسی بزرگ 7 دری و 3 دری با طرح اسلیمی و شیشه های رنگی می باشد. نمای بنا نیز دارای آجرکاری با طرحهای مختلف تزئینی می باشد.

مشخصات فنی بنا

بنا دارای پی سنگی با ملات آهکی می باشد. زیرزمین دارای جرزها و پایه های سنگی بوده و پوشش آن بصورت گهواره ای و از نوع طاق کلیل آذری می باشد. دور تا دور بنا در همه قسمتها (اندرونی – بیرونی – دیوارهای حائل و ...) دارای ازاره سنگی به ارتفاع 20/1 متر می باشد. جرزها و پایه های داخلی بنا خشتی با نمای آجری با آجر چینی به فرم های مختلف می باشد. پوشش بنا در بخشهای اندرونی با تیر چوبی و تک پوش می باشد. ولی بنا در بخش بیرونی (شاه نشین) دارای پوشش مسطح و به صورت دوپوش اجرا شده است. در تمام قسمتها کلافی چوبی دور تا دور بنا تنیده شده که نشست بنا را هماهنگ و مانع از رانش های بنا شده است.

نوع بهره برداری و خصوصیات بارز بنا  

بنا در حال حاضر متروکه بوده و فقط در یکی از اتاقهای بخش جنوبی شرقی بنا (اندرونی) یک خانواده ساکن می باشد. اندرونی بخش غربی به طور مستقیم از طریق هشتی با بخش بیرونی و خارج در ارتباط می باشد. این بخش دارای یک شاه نشین با پلان مستطیل شکل، پنجره های اورسی هفت دری و تزئینات مقرنس در این بخش و دو اتاق گوشوار کناری می باشد. این بخش کلاً در دو طبقه ساخته شده و دارای سقف مسطح دوپوش می باشد. زیرزمین فقط در زیر شاه نشین این بخش ایجاد شده که با استفاده از طاق کلیل پوشش داده شده است.

اندرونی بخش شرقی (ساختمان الحاقی) ساده تر بوده و از طریق یک هشتی مستطیل شکل در ارتباط با خارج بنا می باشد. ارتباط این بخش با بخش بیرونی از طریق درب یکی از اتاقها تأمین می گردد. پلان این بخش نعلی شکل و تمام اتاقها در ارتباط با یکدیگر می باشند. پوشش این بخش نیز مسطح و در یک پوش ایجاد شده است. زیرزمین کلاً در زیر طبقه همکف امتداد دارد که پوشش آن به صورت طاق کلیل آذری اجرا شده است.

نوع مالکیت

مالکیت بنا شخصی و تحت تملک خانواده صادقی می باشد.

اقدامات انجام گرفته در مورد بنا با ذکر مشخصات

در سال 1379 اقدامات حفاظتی شامل استحکام بخشی اضطراری سقف و ارسی صورت گرفته است

نام بنا : خانه ارشادی

نام شهرستان : اردبیل

شماره ثبت : 6686

تاریخ ثبت : 10/10/1381

قدمت اثر : قاجاریه

مساحت عرصه : 277 متر مربع

مساحت اعیان : 366 متر مربع

شرح مختصری در مورد تاریخچه بنا :

اين بنا که در یکی از محلات بافت قدیمی شهر بنام اوچ دکان واقع شده است از بدو احداث داراي كاربري مسكوني بوده است و از نظر تزئينات معماري و سبك ساخت، يكي از بناهاي زيباي شهر اردبيل است كه در اواخر دوره قاجار ساخته شده است.

     باني اوليه بناي مذكور خانواده علوي بوده اند كه در دوران پهلوي دوم اين بنا را به عنوان مدرسه به آموزش و پرورش واگذار نمودند و خانواده ارشادي به عنوان آخرين مالك شخصي تا سال 1377 هجری شمسی در آن سکونت داشته اند که به همين دليل بنا به نام خانواده ارشادي معروف شده است. خانه ارشادي در سال 1378 ه.ش توسط شهرداري اردبيل خريداري و جهت مرمت و احیاء، در اختيار ميراث فرهنگي استان قرار گرفت.

     بخش كنوني بنا، باقيمانده بناي بزرگتري است، كه بعدها بخش اندروني آن تفكيك و تخريب شده است. در این عمارت که در دو طبقه زیرزمین و همکف اجرا شده است عدم ارتباط بصری مستقیم فضای داخل و بیرون بنا با یک هشتی در ورودی ساختمان تامین میگردد و این هشتی ارتباط بین حیاط، فضای بیرون و دو بخش بنا را که یکی از آنها تفکیک و تخریب شده از چهار جهت عمود بر هم میسر میسازد. دو ورودی که هر کدام دارای مقرنسهای گچی، درهای چوبی با شیشه های الوان و چهار پله میباشند، فضای حیاط را به اتاقهای طرفین شاهنشین ارتباط میدهند.در بخش شرقی بنا نیز اتاق نسبتأ بزرگی وجود دارد که توسط همین ورودی با حیاط مرتبط است. شاهنشین با پوشش عرقچین و مقرنسهای گچی در چهار گوشه آن دارای پنجره اورسی شکل بزرگی است که در گذشته دو جداره بوده و در حال حاضر جداره داخلی آن که شامل طرح های اسلیمی با شیشه های رنگی بوده از بین رفته است. مطبخ و بخشهای آخوره ای طویله در زیرزمین واقع بوده است.

این بنا با عرصه 277 متر مربع و اعیانی 366 متر مربع در سال 1381 تحت شماره 6686 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

در سال 1380 ه.ش عمليات مرمتي آن اغاز و در اواسط سال 83 بعنوان دفتر فني ميراث فرهنگي استان مورد بهره برداری قرار گرفت. در حال حاضر نیز بعنوان مهمانپذیراداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان از آن استفاده میشود.

نام بنا : سید هاشم ابراهیمی

نام شهرستان : اردبیل

شماره ثبت : 3041

تاریخ ثبت : 25/12/1379

قدمت اثر : زندیه

مساحت عرصه : 399 متر مربع

مساحت اعیان : 452 متر مربع

شرح مختصری در مورد تاریخچه بنا :

خانه ابراهیمی که در كوچه شهيدگاه و تقریبأ در مرکز شهر اردبیل قرار گرفته ، متعلق به مرحوم سيد هاشم ابراهيمي بوده و درحال حاضر تحت مالكيت سازمان ميراث فرهنگي، صنایع دستی و گردشگری استان اردبيل قرار دارد. عمارت اصلي بنای مذکور که شامل دو طبقه همكف و زيرزمين میباشد دارای تالار نسبتا بزرگ و زيبايي است و با يك فضاي هشتي كوچك از معبر كوچه وارد حياط مستطيلي مي شود. ساختمان  دارای نماي آجري است كه روي ديوارهايي با ازاره سنگي به ارتفاع يك متر استوار شده است.

     تالار كه بخش مهمي از بنا را تشكيل داده است، شامل دو رواق و يك شاهنشين است كه با پنجره هاي مشبك ريز با شيشه هاي الوان به صورت ارسي زیبا تزئين يافته است. از جمله تزئينات بكار رفته در تالار این بنا میتوان به مقرنس ها، گچبريها، نقاشيها و كتيبه هاي با ارزش اشاره کرد. سقف اتاق شاهنشین در وسط به شکل ترنج گچبري شده كه مركز آن بصورت يك گل گرد و مدور با برگهاي بلوط پهن شده، پوشانده شده است. در چهار گوشه سقف، لچك مركب از نقش اسليمي واقع شده است كه با برگ بلوط هاي مشابه وسط سقف با سه رديف حاشيه قاب گرفته شده است .این سقف گچبری شده توسط مقرنسهای زیبایی به نقاشی ها و کتیبه های موجود در دیوارهای پیرامون اتصال می یابد

.

 این بنای با ارزش و قدیمی متعلق به دوره زندیه میباشد و در سال 1379 تحت شماره 3041 توسط سازمان میراث فرهنگی کشور در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مرمت خانة ابراهيمي از تير ماه سال 1380 شروع شده و طبق برنامه ريزي زمان بندي شده در سال 1383 کلیات آن پایان یافته و به بهر برداری رسید.

خانه تقوی

خانه تقوی در ارتفاع80  سانتی متر پایین تر از سطح معبر کوچه قرار گرفته  در حال حاضر ورودی اصلی بنا از طریق یک در فلزی به حیاط است .اثار و بقایای وجود یک هشتی در مجاورت در ورودی مشاهده می شود که تخریب و به صورت امروزی بازسازی شده است. اختلاف ارتفاع معبر و حیاط از طریق 3 پله از هشتی (پارکینگ)به حیاط حل شده است. در حیاط یک  باغچه هشت ضلعی و دو باغچه دایره شکل دیده می شودکه بنا به گفته ساکنین قبلا حوض بوده است. این بنا از یک طبقه و یک زیر زمین و یک نیم طبقه تشکیل شده است و ساختمان تقریبا تقارن محوری دارد. ارتباط به بنا از طریق3 پله که در طرفین بنا قرار دارند مقدور می شود. اصلی ترین فضای این بنا که تالار ان می باشد.در قسمت میانی قرار دارد که پنجره های ان با ارسی های زیبایی با نقوش گره بندی و شیشه های رنگی تزیین شده است. در پشت تالار 2 اتاقک به صورت پستو قرار گرفته اندکه توسط درهای چوبی از این قسمت جدا شده اند . با توجه به شیوه ساخت و شواهد و مدارک محلی قدمت این بنا به دوره قاجار می رسد که در طول این مدت مالکیت ان دو بار تغییر کرده است .و در هر دو مورد به عنوان خانه مسکونی استفاده شده است.

از ویژگی های خاص این بنا می توان به پنجره های ارسی که با نقوش گره بندی و شیشه های رنگی تزیین شده اشاره کرد.همچنین قسمت چوبی منبت کاری شده برروی پنجره های ارسی نیز در نمای بیرونی جلب توجه می کند. وجودطاقچه هایی  با قوس های نیم دایره و وجود گچبری های زیبا در چهار گوش  زیبایی تالار را دو چندان کرده است. گره بندی در و پنجره و استفاده از انواع مختلف اجر چینی از جمله خفته راسته با گل چهار رجی از جمله ویژگی های بنا محسوب می شوند.

خانه رضازاده

مشخصات بنا:

این بنا در زمینی به مساحت 928 مترمربع واقع شده که دارای دو طبقه اعیانی به مساحت 675 مترمربع میباشد. بخش اعیانی آن در زمین مستطیلی شکلی و در قسمت شمالی بنا واقع شده است. مصالح بکار رفته در آن عمدتاً در پی از سنگ بوده و در پایه ها و دیوارها از خشت خام که در نمای آن از آجر استفاده شده است. پوشش سقف نیز چوبی میباشد ایوان مقابل قسمت اعیانی آن دارای چهار ستون چربی بوده همچنین 10 ستون آجری نیز پایه های نمای ساختمان را تشکیل میدهند ورودی بخش اعیانی بنا در قسمت وسط بوده که در طرفین آن اتاقهائی بصورت قرینه هم قرار گرفته اند. انتهای راهروی وسط که دهلیز نامیده میشود به دو راه پله چوبی متصل می گردد که ارتباط بین طبقه همکف و طبقه فوقانی را بوجود می آورند. طبقه فوقانی دارای یک تالار اصلی است که توسط یک پنجره اورسی به حیاط خانه مشرف می شود. در طرفین آن نیز مانند طبقه همکف اتاقهائی بصورت قرینه یکدیگر قرار گرفته اند. نمای ساختمان نیز جمعاً دارای بیست عدد پنجره چوبی رو به حیاط می باشد.

تزئینات بنا در نمای آن بوسیله آجر انجام شده، نمای بنا شامل ستونهای آجری بوده که در روی پایه های سنگی حجاری شده استوار گشته و بصورت نیم دایره کار شده اند و در انتها با سر ستون زیبایی به سقف بنا متصل شده است. دیوار ضلع شرقی حیاط نیز دارای طاق نماهای آجری بوده که مجاور یکدیرگر قرار گرفته اند. همچنین در طبقه فوقانی بنا و در تالار آن آثاری از نقاشی دیواری و تزئینات هندسی به چشم می خورد که متأسفانه قسمتهای زیادی از آن تخریب شده است.